ساختار سازمانی صنایع دریایی ایران مجموعه‌ای از سازمان‌ها و شرکت‌های متنوع را شامل می‌شود. این مجموعه شامل سازمان بنادر و دریانوردی، آموزشگاه‌های دریایی تحت نظارت وزارت دفاع، انجمن‌های گردشگری دریایی، شرکت‌های مشاوره و مهندسی دریایی، مراکز پژوهشی دریایی، شیلات، بنگاه‌های رده‌بندی و بازرسی، مناطق ویژه اقتصادی دریایی، شرکت‌های حمل‌ونقل و خدمات بازرگانی، شرکت‌های نفتی دریایی و مراکز صنعتی دریایی است.
شش زیرشاخه اصلی صنایع دریایی ایران
صنایع دریایی کشور به شش بخش اصلی تقسیم می‌شوند: صنعت فراساحل (شامل اکتشاف، استخراج، و انتقال مواد نفتی و گازی)، صنعت زیرساخت کشتیرانی، صنعت بنادر و ترمینال‌های بندری، صنعت شیلات، صنعت زیرساخت‌های گردشگری و گردشگری دریایی، و صنعت انرژی‌های نو. در این میان، کشتی‌سازی از جمله برجسته‌ترین بخش‌های صنایع فراساحلی در ایران به شمار می‌رود و از اهمیت بالایی برخوردار است.
اهمیت صنایع فراساحلی در اقتصاد دریامحور ایران
به گزارش معاونت مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، با تأکید سند چشم‌انداز ۲۰ ساله بر توسعه اقتصاد دریامحور، توجه به ظرفیت‌های فراساحلی ضروری است. این صنایع، با تغییر رویکرد از خشکی‌محوری به دریامحوری، چشم‌انداز جدیدی را برای اقتصاد کشور به ارمغان خواهند آورد. در عین حال، صنایع فراساحلی با چالش‌هایی نظیر ریسک بالا، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان، مشکلات فنی، و محدودیت پیمانکاران مجرب مواجه هستند.
توسعه صنعت کشتیرانی و کشتی‌سازی
ایران طی سال‌های اخیر توانمندی‌های ارزشمندی در زمینه طراحی، ساخت و تعمیر انواع کشتی‌های کوچک و متوسط از جمله کشتی‌های ماهیگیری، یدک‌کش و بیمارستانی کسب کرده است. با موقعیت جغرافیایی استراتژیک، این کشور می‌تواند نقش قابل‌توجهی در حمل‌ونقل و ترانزیت دریایی ایفا کند و با توسعه کشتی‌سازی و تعمیرات اقیانوس‌پیماها، جایگاه خود را در صنعت حمل‌ونقل دریایی تقویت کند.
بنادر و نقش ترانزیتی در اقتصاد ایران
سواحل طولانی ایران در جنوب و شمال کشور، مزایای ویژه‌ای را برای بنادر ایران فراهم آورده است. بنادر جنوبی و شبکه ترانزیتی آن‌ها به عنوان دروازه‌ای برای تجارت فرامنطقه‌ای ایران عمل می‌کنند و با افزایش بهره‌وری و ارتقای زیرساخت‌ها، می‌توانند جایگاه اقتصادی کشور را بهبود بخشند. برنامه‌ریزی برای گسترش ترمینال‌های بندری و انبارش کالا از جمله اهداف کلیدی این بخش است.
صنعت شیلات و تأمین پروتئین دریایی
با توجه به ذخایر غنی آبزیان در آب‌های شمال و جنوب کشور، صنعت شیلات نقشی اساسی در تأمین پروتئین دریایی ایفا می‌کند. این صنعت در سال‌های اخیر پیشرفت‌های چشمگیری داشته و توانسته با توسعه پرورش ماهی و بهره‌برداری از ذخایر طبیعی، بخش مهمی از نیاز پروتئینی کشور را پوشش دهد.
ظرفیت‌های بالقوه گردشگری دریایی
ایران با بیش از ۵۸۰۰ کیلومتر نوار ساحلی، ظرفیت قابل‌توجهی برای توسعه گردشگری دریایی و بهره‌برداری از جاذبه‌های طبیعی خود دارد. جزایر کیش و قشم و مناطق ساحلی خلیج فارس و دریای عمان به عنوان مناطق آزاد تجاری، بستر مناسبی برای توسعه گردشگری دریایی فراهم کرده‌اند و در جذب گردشگران داخلی و بین‌المللی نقش موثری دارند.
صنعت انرژی‌های نو و چشم‌انداز آینده
در حوزه انرژی‌های نو، بهره‌گیری از انرژی‌های دریایی مانند امواج و توربین‌های بادی دریایی از جمله ظرفیت‌های قابل توسعه است. افزایش آگاهی از فناوری‌های پیشرفته و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های فراساحلی می‌تواند به ارتقای دانش فنی و توسعه پایدار این صنعت کمک کند.
توسعه صنایع دریایی و فراساحلی در ایران، از کشتی‌سازی و بنادر تا شیلات و گردشگری دریایی، نه تنها می‌تواند به افزایش درآمدهای ارزی و رونق اقتصادی کمک کند، بلکه به تقویت نقش استراتژیک ایران در منطقه و تبدیل آن به یک اقتصاد دریامحور پایدار می‌انجامد.
